ئایا Chipsetــــەکان چین؟!
بەناوی عالم الغیب (الله)
پێشەکی/ وەک هەموو ڕاپۆرتەکانی تر پێم خۆشە سەرەتا ئاماژە بەوە بدەم کە ئەم بابەتەش بێنازنەکراوە لە وشەی کوردی پەتی و بە گشتی بە وشەی کوردی پەتی خەمڵێندراوە ، و ئامانجی تێک ئای لە نووسینی ئەم ڕاپۆرتانە هۆشیارکردنەوە و قوڵبوونەوەیە بەنێو بەشەکانی کۆمپیوتەر ، تاوەکو تاکی کورد واز لەو پەیڤانە بێنێ کە ساڵانێکی زۆرە لەسەر دەمی وەچەرخ ئەکا وەک (RAM – ROM – HARD – CPU – هتد…) ئەمەش لەکاتێکدا کە سەرچاوەی کوردی یاخوود باشتر وایە بڵێم تاکی کورد حەزی بە قوڵبوونەوە بەناو بابەتەکان نییە و تەنیا پارچە زانیاریەکی کورت بەسە بۆ ئەوەی خۆی پێ هەڵکێشێ ، مەبەستم لە دەربڕینی ئەم وشانە هەرگیز بێڕیزی و کەمکردنەوەی تاکی کورد نییە چونکە هەموومان ئەزانین کە کوردیش هەر وەک نەتەوەکانی تر توانای خۆبەرەوپێشبردنی هەیە و لەنێوماندا بە هەزاران فەیلەسوفمان بەخاک سپاردووە و بەهەزارانی تر وا لە گەشەکردن و بەرەوپێشچووندان ، نامەوێ چێتر ئەم پێشەکییە لە کاتی خوێنەر بگرێ بۆیە بە ئاماژەکردن بەوەی کە “بۆ تێگەیشتن لەم بابەتە خوێنەر پێویستە شارەزایی سەرەتایی لە ڕەقەکاڵاکانی کۆمپیوتەر و شێوازی کارکردنیان هەبێ“ کۆتایی بەم پێشەکیە دێنم.
پارچە نیشتووەکان (Chipsets) بە شێوەیەکی گشتی لەسەر ڕووتەختی دایک (Motherboard) دەردەکەون کە بەرپرسی سەرەکی ڕێکخستن و کۆنتڕۆڵکردنی پەیوەندیەکانی نێوان یەکەی چارەسەر (CPU) و بیرگەی کاتی (RAM) و پارچە لاوەکیەکانی تر (Peripheral Device)ــــن و یەکێک لە ئەرکە گرینگەکانیشیان ئەوەیە کە بڕیار لەسەر ئەوەیە ئەیەن کە ڕووتەختی دایکی کۆمپیوتەرەکەت توانستی پشتگیریکردنی چەند پارچەی بەهێز و خێرای هەیە یاخوود توانای پشتگیریکردنی چەند دەرچەی USB هەیە.
جێی سەرنجە کە پارچە نیشتووەکان (Chipsets)ــــی کۆمپیوتەر بە شێوەیەکی گشتی لەلایەن Intel و AMD ـــــەوە بەرهەمدەهێندرێن کە دوو کۆمپانیای ئێجگار گەورەی بواری بەرهەمهێنانی یەکەی چارەسەر (CPU) و پارچە نیشتووەکان (Chipsets)ــــن بەڵام بە ئاسایی ئەتوانرێ لە بەرهەمی کۆمپانیاکانی تریش بەدی بکرێن کە کۆمپانیاکانی (MSI – ASUS – ASRock) ناسراوترینی ئەم کۆمەڵەیەن کە بەکارهێنەری چیپەکانی هەردوو گەورە کۆمپانیای Intel و AMDـــــن.
گرینگە کە ئاماژەی پێ بکەم کە پێویستە لەکاتی کڕینی یەکەیەکی چارەسەر (CPU)ێکی نوێ ئاگاداری جۆر و مارکەی پارچەی نیشتوو (Chipset)ــــی کۆمپویتەرەکەت بیت چونکە هەر جۆرێک لەو پارچە نیشتووانە پشتگیری جۆرێکی جیاواز لە یەکەی چارەسەر (CPU) ئەکەن.
ئەم لیستەی خوارەوە جۆر و مارکەی پارچە نیشتووەکان (Chipsets)ــــی هەردوو کۆمپانیای Intel و AMD پشان دەدات:
| CPU Brand | Chipset Name | CPU Generation/Mode | Market |
|---|---|---|---|
| Intel | Z590 | 11th Gen Rocket Lake | Enthusiast |
| Intel | H570 | 11th Gen Rocket Lake | Mainstream |
| Intel | B560 | 11th Gen Rocket Lake | Mainstream |
| Intel | H510 | 11th Gen Rocket Lake | Budget |
| Intel | Z490 | 10th Gen Comet Lake | Enthusiast |
| Intel | H470 | 10th Gen Comet Lake | Enthusiast |
| Intel | H410 | 10th Gen Comet Lake | Mainstream |
| Intel | B460 | 10th Gen Comet Lake | Budget |
| Intel | Z390 | 9th Gen Coffee Lake | Enthusiast |
| Intel | Z370 | 9th Gen Coffee Lake | Enthusiast |
| Intel | H370 | 9th Gen Coffee Lake | Mainstream |
| Intel | B365 | 9th Gen Coffee Lake | Budget |
| Intel | B360 | 9th Gen Coffee Lake | Budget |
| AMD | TRX40 | Ryzen 3000 Threadripper | High-end desktop (HEDT) |
| AMD | X570 | Ryzen 3000 | Enthusiast |
| AMD | B550 | Ryzen 3000 | Mainstream |
| AMD | A520 | Ryzen 3000 and Athlon processors | Budget |
| AMD | X470 | AMD 2nd Gen Ryzen | Enthusiast |
| AMD | X399 | Threadripper 2000 and 1000 | High-end desktop (HEDT) |
| AMD | B450 | 2nd Gen Ryzen | Mainstream |
| AMD | X300 | 1st Gen Ryzen | Enthusiast small form factor |
| AMD | A300 | 1st Gen Ryzen | Mainstream small form factor |
ئایا Chipsetــــەکان دابەش دەبن بەسەر چەند جۆردا؟!
هەر چیپسێتێک بە شێوەیەکی گشتی دابەش دەبن بەسەر دوو بەشدا کە بە (Southbridge و Northbridge) ناوزەد دەکرێن کە هەر بەشەو فرمانێکی دیاریکراو ئەنجام ئەدا و پێکەوە پەیوەندی نێوان یەکەی چارەسەر (CPU) و پارچە لاوەکیەکان (Peripheral Devices) ڕێکدەخەن.
شایەنی باسە کە پردی باشوور (Southbridge) کە لە هەمانکاتدا ناسراوە بە تەوەری کۆنتڕۆڵکردنی نێردراو/ئەنجام (I/O Controller Hub) بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بە یەکەی چارەسەر (CPU)ــــەوە نەبەستراوەتەوە ، و بە شێوەیەکی گشتی بەرپرسن لە ڕێکخستنی پەیوەندییە هێواشەکانی ڕووتەختی دایک (Motherboard) بۆ پارچە ئامێرەکانی I/O وەکو Computer Peripherals و Expansion Slots و HDDــــەکان.
و هەروەها پردی باکوور (Northbridge)کە لە هەمان کاتدا ناسراون بە تەوەرەی کۆنتڕۆڵکردنی بیرگە (Memory Controller Hub) بەرپرسن لە پێکەوەبەستنی پردی باشووری (Southbridge)ـــــەکان بە یەکەی چارەسەر (CPU)ـــــەوە و هەروەها بەرپرسن لە ڕێکخستنی پێویستیەکان بۆ پەیوەندییە خێراکان و سەرکردایەتی پەیوەندیەکانی (CPU – RAM – ROM) و بەشێک لە پەیوەندییە بنچینەییەکانی I/O ــــەکان ئەکەن بۆ نموونە: پردە باکوورییەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سیگناڵی ئامێرەکانی پەیوەندی جۆری I/O دەگەیێنن بە یەکەی چارەسەر (CPU) و یەکەی چارەسەییش فریکوێنسییەکانی پردە باکووریەکان (Northbridges) بەکاردێنن بۆ دیاریکردنی ڕێڕەوی ئۆپەراسیۆنەکانی خۆی.
