پڕۆژەی هارپ (بەئینگلیزی: Project HARP) پڕۆژەیەکی یەکخراوی هەردوو وەزارەتی بەرگریی ئەمەریکا و وەزارەتی بەرگریی نەتەوەیی کەنەدا بوو کە ئامانجی توێژینەوە و لێکۆڵینەوە بوو لەسەر بۆڵستیکەکانی هاتنەناوەوەی کەشی لە تێچوونێکی کەمدا.
ئیشکردن لە پرۆژەی هارپ ساڵی 1993 دەستی پێ کردوە ساڵی 2007 کۆتای هات بە ئیش کردن تێدا ، بەڵێندەری ئەم پرۆژەیە کۆمپانیای(BAE Systems) بۆ تەکنەلۆجیای پێشکەوتو ،بوو بەرنامەیەکی توێژینەوەیە لە بەرگی ئایۆنی دۆزینەوەیەکی هاوبەش بو لە نێوان هێزی دەریای و هێزی ئاسمانی وویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا وە زانکۆی ئالاسکا و داریا ، ئەم پرۆژەیە دروست کراو پەرەی پێ درا لە لایەن كۆمپانیای (BAE) بۆ تەکنەلۆجیای پێشکەوتو ، مەبەست لە دروست کردنی بریتی بوو لە شیکاری لە بەرگی ئایۆنیدا وە گەڕان بۆ بەهیز کردنو بەرەو پێش بردنی تەکنەلۆجیا لە مەودای بەرگی ئایۆنیدا بۆ ئامێرە بێ تەلەکانی پەیوەندی و چاودێری کردن .
پرۆژەی هارپ سەرپەرشتی دەکرێت لە لایەن دامەزراوەی سەرەکی لە جەمسەری باکور ،کە ناسراوە بە (وێستگەی
توێژینەوەی زانستی) ، ئەم وێستگەیە لەو شوێنەدا دروست کرا بۆ هێزی ئاسمانی ئەمریکا لە ناوچەی جاکونا لە ویلایەتی ئالاسکا
ئەو ئامێرانەی کە زۆر دیارن لەم وێستگەیەدا بریتین لە ئامێری ئایۆنسفێری (IRI) کە ئەوەش دەستەواژەیەکە بۆ ئاسان ناردنی لەرە لەرێکی بەرزی بەهێز (High Frequency) ی ئامێرە بێ تەلەکان، وە بەڕێوە دەچێت (ئیش دەکات) لە ڕێگەی تەڕەدوده بەرزەکانی خستنە گەڕەوە لەو سنورەدا .
ئامێری ئاینۆسفێری گەڕان (IRI) بەکاردێت بۆ جوڵاندن وهەژاندن ناوجەیەکی دیاری کراو لە مەودای ئایۆنسفێر بە شێوەیەکی کاتی ، وە چەندین ئامێری تر بەکار دێت وەک ئامێری لەرە لەری زۆر بەرز و ڕاداری خوێنەرەوەی لەرە لەری بەرز و ئامێری پێوانی موگناتیسی وە جیهازی هاندەری موگناتیسی ، هەمو ئەم ئامێرانە بەکاردێن بۆ زانینی کردارە فیزیایانەی کە ڕو دەدەن لەو ناوچە قۆرخ کراوەدا . گۆڕینی كهش و ههوا و دروست كردنی گهردهلول و زهمین لهرزه .
له ههندێ فیلمدا دیومانه كه سیستهمێ بهكار دێت بۆ گۆرینی كهش و ههواو و دروست كردنی گهردهلولی بههێز و زهمین لهرزه و لافا و كاول كاری زۆر گهوره ههندێكمان تهنها دهلێین ئهمه بهس بۆ فیلمهكهیه و شتی وا نیه ، ههندێكیشمان دهلێین تۆ بڵێ ی شتی وا دروست كرا بێت بوونی ههبێ ؟!! Dodgy بهڵێ ئهم سیستهمانه دهمێكه ههن ههرچهنده كاتی ئاشكرا بوونیان چهند ساڵێ لهمهو بهر بووه به گشتی له دوای ساڵی 2010 وه ئهم ههواڵانه ئاشكرا بوون جا به دزین بوو بێ یا فهرمی ، ئهمریكا پێ ی وابوو كه ههندێ وڵاتی تر دژی ئهمریكا ئهم جۆره سیستهمانه بهكار دێنن وا بیریان دهكردهوه هۆكاری ههندێ باو بۆرانی گهوره تیك دهر وڵاتی تری له پشت بێ بۆیه چهند ساڵێكی ئهمریكاش ئهم سیستهمهی تایبهت به خۆی دروست كردوه ، حوكمهتی ئهمریكا دهلێت تهنها بۆ پارێزگاری و كۆنترۆڵ كردنی كهش و ههوای خۆمان بهكاری دێنین بۆ ئهوهی زیانهكانی با و بۆران و گهردهلول كهم بێتهوه لهسهرمان بهڵام له راستیدا ئهمان وا بیر ناكهنهوه بهڵكو ئهم جۆره سیستهمهیان گۆریوه بۆ چهكێكی زۆر ترسناك و كوشنده كه دژی وڵاتان و خهڵك بهكاری دێنن.
ئهم پرۆژه دهكهوێته جاكۆنا له ئهلاسكای وڵاتی ئهمریكا و له ژێر دهسهڵاتی هێزی ئاسمانی و هێزی دهریای ئهمریكادایه . Smile Smile Smile ئهو كهسانهی ئهم جۆره سیستهمهیان دروست كردوه دهلێن بۆ كاری باش و سوود بهخشینه بهڵام وا نیه بهڵكو ئامانجی تریان ههیه ، ئهم سیستهمه له شوینێكی فراوان و تهختدا دروست كراوه پێكهاتوه له ناوهندێكی گهورهی دهڕپهراندنی ووزهی كارهبای جگه لهو كارهبایهی بهكار دێنێ ئهوا ترانسفۆرمهر و ئهمپلیفایهری گهوره كهری وززهی كارهبای ههیه كه ئاراستی ئاسمان ئهكرێ ئهویش بۆ ههورهكانه ، له كاتی داگیرساندنی ئهم سیستهمه له چهند چركهیهكی كهمدا ملیاره وات ووزهی كارهبا بهكاردێنێ و به جۆرێ پلهی گهرمی ئهو شوێنهی تێیدا دانراوه وا بهرز دهبێتهوه كه مرۆف خۆی بۆ ڕاناگیرێ تێیدا . جه ند وینه یه كیتر بۆ زیاتر رازاندنه وه ی بابه ته كه ….
بابزانین تواناكانی پرۆژهی هارب چیه :-
*كاول كاری و له كارخستنی سیستهمه ئهلیكترۆنیهكان وهكو ئینتهرنێت و پهیوهندی تهلهفونی و دهنگی و…هتد
*گۆڕینی كهش و ههوای وڵاتێك به یهك جار له شوێنه جوگرافی و فراوانهكان. *بهرههم هێنانی تهكنهلۆجیای وهشاندنی گورزه تیشك كه دهتوانرێ بهكار بهێنرێ بۆ كاول كاری و سوتاندی ئامانجێك له دووی ههزاران كیلۆمهتر به خێرای ڕووناكی وهكو بهكار هێنانی تیشكی مایكرۆ وهیف له شهڕی عێراق كه درا له مهتارێكی بغداد و سهدان كهسی كرد به ههڵم.
*بهكار هێنانی وهكو تیشكێكی نهبینراو لهبهر چاوی خهڵك ، كه دهبێته هۆی تووش بوون به شێر پهنجه وه ههندێ نهخۆشی كوژهر به جۆرێ نازانرێ كهسی مردوو به چ هۆكارێ مردوه.
*له رێگهی ئهم چهكهوه دهتوانرێ وا له خهڵكی ناوچهیهك بكرێ گێل و خهواڵوو بكرێن یا تێكدانی مێشكی خهڵكی دروست كردنی دوژمنایهتی له نێوان خهڵكدا دروست بكا !! باوهر ناكهن ؟!! سهیری دووهم وێنه بكهن ، ئهگهر سهیری 100 فیلمی سینهمای هۆلیوود بكهن ئهوا له 90 فیلم یا زیاتر ئهو ههرهمه درێژه باریكه دهبینن كه له بهشی سهرهوهی سیستهمێكی بچوك كراوهی تێدایه و بهكار دێت بۆ گێل كردن و خهواڵوو كردنی خهڵك بۆ ئهوهی زۆر بیر له شت نهكهنهوه.
ههموو ئهم هێزانه له رێگهی پهخش كردن و ناردنی گورزه شهپۆلی چڕوپڕ پێك دێ كه دهگاته سهروو 3.6 گێگا وات وه ئاراستهی ئاسمان دهكرێ وه دهشتوانێ چینی ئۆزۆن كون بكات ، پاشان ئهم جۆره گوزره شهپۆلانه دهدرێنهوه به پله و ئاراستهی دیاری كراو ئامانجی شوێنێ دهكرێ بهمهش چهكێكی كارۆموگناتیسی فراوان و ووزه بهرز بهههرههم دێ كه توانایهكی كاول كاری و گۆرهرهی له راده بهدهری ههیه.
وه ئاراسته كردنهو و وهشاندنی تیشكهكان دهقیق و رێكه یهك سانتیمهتر ههڵه ناكا و به خێرای رووناكی ئاراستهی ئامانجهكان دهكرێ تهبیعی ئهم تیشكانه ههموویان سوتێنهر و كون كهرن وهكو باسم كرد.
زۆرینهی زاناكی بواری فیزیا و گهردوونی و كارهبای ئهوه پشت راست ئهكهنهوه لهسهر یهك ڕا ڕیكهوتوون ئهوهش ئهوهیه كه ههموو ئهو بهرزبوونهوه زۆرانهی پلهی گهرما و فراوان بوونی كونی چینی ئۆزۆن و ئهم ههموو زهمین لهرزه زۆرانه و جا هی سهر زهوی بیت یا ژێر ئاوی بێت ههموویان بههۆی ئهم جۆره سیستهمانهوه ، جونكه له ساڵانی پێشوو دا بهو رادهیه زهمین لهرزه و گهرمای زۆر نهبوه ، حاڵی حازر ئێستا ئهم جۆره تیشكانه ئاراستهی جهند وڵاتێكی عربی كراوه لهوانه میصر ، ئیمارات كه پلهی گهرمیان زۆر بهرز بۆتهوه بهڵام زۆر خهڵك ههن ههستی پێ ناكهن و نازانن ئهمانه ههمووی بههۆی ئهم سیستهمی تیشكدانهوه دهكرێ ، بۆیه ههموو ئهم كارهسات و كاول كاری و لافا وانه ئهنجامی ئهم سیستهمهیه ههمووشی له رێگهی ھێزی بهرگری و سوپای ئهمریكاوه ئهنجام دهدرێ ئهویش پرۆژهی هارب ه .
ئامادهكردنى تێكست : زانستى ههسارهى شهشهم
ئامادهكردنى ڤیدیۆ: ئهردهوان ئاڕۆن
